Czy gotówka może zniknąć w przyszłości? Analiza konsekwencji

Historycznie gotówka miała na na celu m.in. zastąpienie rozliczania dóbr i usług przy użyciu metali szlachetnych i ułatwienie pobierania podatków. Było to praktyczne rozwiązanie, które ułatwiało gromadzenie pieniędzy i pozwalało nadawać im określoną wartość nominalną, dzięki czemu można było w prostszy sposób np. pobierać podatki. Był to środek płatniczy, który ustąpił miejsca dopiero pieniądzowi cyfrowemu będącego następstwem rewolucji internetowej. Wraz z rozwojem sieci i płatności online, zdigitalizowane pieniądze stały się znacznie szybszym i wygodniejszym rozwiązaniem. Obecnym trendem wśród rządów jest dążenie do coraz większej eliminacji gotówki i przechodzenie na cyfrowy zapis pieniądza. Choć na razie nie ma oficjalnych doniesień o odejściu od gotówki w żadnym z państw, to w kolejnych dekadach może się to zmienić. W tym artykule zastanowimy się, jakie konsekwencje może przynieść realizacja idei „Cashless society”. 

Gotówka – sytuacja w wybranych państwach

Z zestawienia pochodzącego z analizy lat 2008 – 2013 można dowiedzieć się, że do krajów, które mają najwyższy odsetek płatności bezgotówkowych, zalicza się Singapur (61%), Holandię (60%), Francję (59%), Szwecję (59%) oraz Kanadę (57%). Państwa, które najmniej korzystają z płatności elektronicznych to Nigeria (0%), Indonezja (0%), Egipt (1%), Peru (1%), Arabia Saudyjska (1%), Malezja (2%) i Tajlandia (2%). Pod koniec 2018 roku przeprowadzono zestawienie tego, ile gotówki w obiegu w przeliczeniu na USD wypada na mieszkańca wybranych państw. Na najwyższych pozycjach znalazły się Szwajcaria ($10,194), Hongkong ($8,471), Japonia ($8,290), Singapur ($6,378) oraz Stany Zjednoczone ($5,238).

Najniższej w zestawieniu znalazły się Indonezja ($196), RPA ($205), Indie ($230), Turcja ($311) oraz Brazylia ($327). Pomimo tego, że rządy dążą do eliminacji gotówki metodami, które zostaną przedstawione w dalszej części artykułu, to analizując ostatnie trzy dekady, ilość gotówki w obiegu systematycznie rośnie (uśredniając) o ok. 5% rocznie.

Jednym wyjątkiem jest Szwecja, gdzie w ostatnich latach jej ilość zmniejszała się w tempie -0.31% rocznie, schodząc z pułapu $1,553 rocznie na mieszkańca do w 2008 roku do $682 w 2018 roku. Szacuje się, że do 2030 roku gotówka całkowicie zniknie ze Szwecji, obecnie stanowi ona jedynie 1% PKB. Wynika z faktu, iż Szwecja na tyle nowoczesnym państwem i społeczeństwem, by w każdym wieku korzystać z płatności elektronicznych oraz dostosować infrastrukturę tak, aby kartą można było płacić wszędzie, nawet w kościele. Obywatele mają bardzo wysoki poziom zaufania do instytucji centralnych. Mentalność się zmienia i sprawia, że niektórzy niezbyt przychylnie patrzą tam na gotówkę, postrzegając ją jako relikt starych czasów. 

Konsekwencje społeczeństwa bezgotówkowego

Choć płatności elektroniczne są dominującym sposobem rozliczenia transakcji, to gotówka wciąż jest bardzo istotnym elementem modelu regulowania płatności, do którego przywykliśmy jako społeczeństwo. Cyfrowa rewolucja finansowa to jedynie ostatnie kilkanaście lat. Konsekwencje społeczeństwa bezgotówkowego są jedynie predykcją, jednak warto zastanowić się i przeanalizować, jakie plusy i minusy mogłyby wiązać się z eliminacją pieniądza papierowego z obiegu.

Wady zniknięcia gotówki – prywatność, zakupy na kredyt i dobrocznynność

Zakupy na kredyt – zaciąganie szybkich kredytów (płatności ratalne) staje się coraz prostsze. Społeczeństwo o wiele łatwiej wydaje pieniądze, których nie widzi fizycznie niż wyliczoną gotówkę. Na rynku zaczynają się pojawiać dostawcy płatności, którzy potrafią w kilka sekund ocenić zdolność kredytową. Przyznają pieniądze na zakupy np. sprzętu AGD. Wszystko zmierza do maksymalizacji tempa przyznawania kredytów. Może to mieć opłakane skutki dla inflacji, spłacalności tych kredytów oraz wpadania w pętlę zadłużenia.

Wśród podmiotów, które popierają zniknięcie gotówki, znajdują się głównie rządy i instytucje państwowe, które tracą na unikaniu płacenia podatków przez społeczeństwo. Z kolei obywatele mogą być przeciwnikami takiego kroku. Gotówka daje anonimowość i mniejszy wpływ aparatu państwowego na dochody osobiste obywatela. 

Ograniczenie prywatności – wszystkie transakcje, których dostawcą jest scentralizowana instytucja są jawne i rejestrowane. Urzędy państwowe mogą z łatwością dokonać oceny Twojego majątku. W przypadku społeczeństwa bezgotówkowego jedynym wyjściem do zachowania anonimowości blockchain. 

Dostawcy płatności mogą zwiększyć swoje opłaty – rynek dostawców płatności z uwagi na wysoką barierę wejścia ogranicza się do wąskiego oligopolu (Polska). Przez ustanowienie popytu, który byłby autonomiczny (niezależnie od dochodu, każdy musiałby korzystać z ich usług), miałaby miejsce pokusa nadużycia w postaci zwiększania opłat transakcyjnych. 

Utrudnione zbieranie datków na organizacje non-profit – ten obszar można zastąpić urządzeniami elektronicznymi, jednak w praktyce nie jest to takie proste. Część dochodów organizacji charytatywnych pochodzi z puszek na gotówkę. Na ulicy, osoba z o wiele większą łatwością wrzuci monetami resztę pochodzącą z zakupów, niż dokona przelewu na okrągłą kwotę. Zniknięcie gotówki może zubożyć nakłady na cele dobroczynne. 

Problemy osób starszych, awarie systemów i oszustwa internetowe

Problemy osób, które nie posiadają rachunku bankowego – emeryci nie zawsze potrafią korzystać z dobrodziejstw technologicznych, dlatego wciąż używają gotówki. Zamiast transferu robią przekazy pocztowe a ich emerytury lub renty przychodzą również pocztą. W tej grupie społecznej przejście na e-płatności może być bardzo problematyczne lub nawet niewykonalne. 

Awarie systemów – w scentralizowanych instytucjach największe, niedopuszczalne ryzyko stanowi awaria serwerów przechowujących dane. Choć banki mają najwyższy poziom infrastruktury bezpieczeństwa, to awaria zawsze się może zdarzyć. Wśród powodów można wskazać zdarzenia losowe lub w innym scenariuszu – ataki hakerskie. W społeczeństwie bez gotówki konsekwencją będzie przejściowy lub trwały brak dostępu do środków dla klientów danej instytucji.

Oszustwa internetowe – wyłudzenia pieniędzy w sieci oraz inne rodzaju oszustw np. na portalach aukcyjnych to bardzo powszechny problem. Bez gotówki nie będzie już możliwości, by np. sprawdzić przesyłkę przy kurierze i zapłacić mu gotówką. To może zachęcić oszustów do szkodliwych działań.

Zalety zniknięcia gotówki – wpływy do skarbu państwa, blockchain i ograniczenie przestępczości

Idea społeczeństwa bezgotówkowego jest dość kontrowersyjna. Choć uzależnia w coraz większym stopniu obywateli od instytucji centralnych, to można również wskazać pewne plusy tego rozwiązania. 

Większe wpływy do skarbu państwa – część transakcji, która jest ukrywana przez przedsiębiorców w celach obniżenia podatku. Przykładem mogą być targi i rynki miejskie, gdzie się często nie otrzymuje paragonu, trafi do skarbu państwa. Dla rządu to wielka korzyść z tytułu walki z szarą strefą. Niestety następstwem tego będzie upadek części najmniejszych działalności. Prowadzenie mikrobiznesu zwyczajnie przestanie się opłacać, biorąc pod uwagę pozostałe koszty prowadzenia działalności. Przykładem takiego biznesu może być np. handel owocami sezonowymi. Wówczas może być więcej wpływów, ale część ludzi będzie musiała się przebranżowić lub przejść na bezrobocie. 

Większe bezpieczeństwo prowadzenia firmy – jeśli gotówka zniknie, wówczas włamania przestają mieć sens. Znikną także podrobione pieniądze z rynku. Będzie mniej napadów i wyłudzeń. Każde przestępstwo na tle gotówkowym straci sens. Zmniejszy się ilość interwencji policyjnych oraz kosztów transportu pieniędzy. Przykładem mogą być konwoje do banków. 

Rozwój blockchain – kolejnym ważnym aspektem jest rozwój decentralizacji. Brak gotówki może zostać potraktowany jako lampka ostrzegawcza przez osoby, które mają liberalne podejście do pieniędzy. Wówczas nastąpi coraz większa adopcja blockchain jako narzędzia do anonimowych rozliczeń. 

Efektywniejsze zbieranie danych – dzięki eliminacji gotówki, urzędy statystyczne będą w stanie znacznie precyzyjniej przygotowywać analizy ekonomiczne. Będzie to również ułatwienie dla budżetów domowych, które na podstawie historii transakcji znacznie precyzyjniej będą mogły ocenić swoje wydatki. 

Szybkość transakcji – proces płatności gotówką jest znacznie dłuższy niż szybka zapłata telefonem. Dzięki eliminacji gotówki zmniejszą się kolejki a możliwość przyjęcia zbyt dużej lub zbyt małej kwoty przez kasjera przestaje istnieć. Jedynie do możliwości wpisania złej kwoty na terminalu, co można z łatwością odwrócić. 

Ciekawostka co się dzieje z gotówką wycofywaną z obiegu? 

Podsumowanie – a co gdyby gotówka miała tylko niższe nominały?

Historia zna przypadki, gdy państwa decydowały się wyłącznie na niskie nominały w obiegu. Jest to bardzo proste rozwiązanie, które nie rozwiązuje problemów gotówki, a jedynie utrudnia wymianę większych kwot za pomocą największych nominałów. To może zredukować działalność przestępczą, ponieważ większe ilości banknotów łatwiej wyśledzić. 

Zapraszamy Cię do skorzystania z sieci Wymienbitcoina.pl w wybranym mieście. Odwiedź jeden z naszych punktów i kupuj kryptowaluty szybko i bezpiecznie!